Własny dom to inwestycja na lata, jeśli nie na całe życie. Wybierając projekt domu warto zadbać o to, żeby jego koszty eksploatacji były jak najniższe. Szczególnie wysoki udział mają w tym koszty ogrzewania. Najlepiej więc, żeby dom był energooszczędny.
Straty ciepła zależą od wielu czynników, z których nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Ciepło ucieka z domu nie tylko poprzez otwieranie drzwi i okien, działania wentylacji, czy też wskutek jakichś nieszczelności. Największe straty są spowodowane przenikaniem ciepła przez ściany budynku, dach, okna i podłogę.
Co ma największy wpływ na straty ciepła. Zacznijmy od rozmiarów i kształtu domu. Im mniejszy dom i im bardziej zwarta jest jego bryła, tym mniejsza jest utrata ciepła. Taki dom ma najmniejszą powierzchnię ścian w stosunku do kubatury, którą musimy ogrzać. Najwięcej ciepła ucieka przy każdym narożniku.
Istotna jest też wielkość i kształt dachu. Mało ciepła traci dach dwuspadowy, a jeszcze mniej jednospadowy, bez żadnych okien dachowych, lukarn czy mansard. Niestety, w związku z tym wiele projektów najbardziej energooszczędnych domów przypomina wyglądem trochę bardziej eleganckie stodoły.
Warto pamiętać o właściwym ułożeniu budynku względem stron świata. Energooszczędny dom powinien mieć największą ścianę południową, która będzie ogrzewana światłem słonecznym. Tam też powinna być zlokalizowana największa powierzchnia okien. Szyby umożliwią nagrzanie wnętrza w słoneczny dzień. Z kolei ściana od strony północnej powinna być zminimalizowana. Asymetria budynku względem osi podłużnej budynku korzystnie wpłynie na estetykę projektu. Od strony południowej często projektuje się oszklone hole i tarasy, które pełnią dodatkowo funkcje kolektorów ciepła.
Jeśli chcemy mieć małe straty ciepła przez okna powinniśmy unikać umieszczenia dużych okien w ogrzewanych pomieszczeniach od strony północnej albo zastosować tam okna o wyjątkowo niskim współczynniku przenikalności cieplnej.
Istotna jest również wysokość domu. Domy parterowe tracą więcej ciepła niż domy piętrowe i z poddaszem użytkowym ponieważ proporcjonalnie do kubatury mają największą połać dachu.
W domu energooszczędnym ważny jest rozkład pomieszczeń. Od strony północnej powinny być pomieszczenia o funkcji pomocniczej, w których przebywa się sporadycznie i można w nich mieć niższą temperaturę np. spiżarnia, garderoba, garaż, schowek na narzędzia. Można w tych pomieszczeniach zrezygnować z okien, jeśli nie są konieczne.
Do budowy domu energooszczędnego trzeba użyć odpowiednich materiałów. Ściany domu, które ze względu na dużą powierzchnię tracą dużo ciepła, powinny zostać ocieplone grubą warstwą izolacji termicznej. Coraz częściej w takich domach stosuje się warstwę o grubości przekraczającej 20 cm. Jeszcze większe znaczenie ma docieplenie dachu, gdyż ciepłe powietrze unosi się do góry. Warstwa izolacji o grubości 30 cm to w przypadku dachu absolutne minimum. Wiele projektów domów oszczędnych to domy o konstrukcji szkieletowej, w których można zastosować bardzo grubą warstwę ocieplającą.
Budynek może tracić dużo ciepła przez tak zwane mostki termiczne, czyli miejsca gorzej zaizolowane niż reszta budynku. Są to na przykład ościeżnice i nadproża otworów drzwiowych i okiennych płyty balkonów i tarasów, krokwie dachowe. Na te miejsca trzeba zwrócić szczególną uwagę, zwłaszcza że nie musi to zostać uwzględnione w projekcie.
